Ιησούς Χριστός

Γιος του Θεού, που στάλθηκε στη Γη για να λυτρώσει τους ανθρώπους από το προπατορικό αμάρτημα και να τους δείξει τον δρόμο των ουρανών. Η πρώτη λέξη του ονόματος είναι εβραϊκή και σημαίνει «Ο Γιαχβέ είναι η σωτηρία»· η δεύτερη, ελληνική, σημαίνει «ο Κεχρισμένος του Κυρίου». Για τους χριστιανούς ο Ι.Χ. είναι ο σωτήρας, ο εκλεκτός του Κυρίου, ο Μεσσίας, που περίμενε για αιώνες ο εβραϊκός λαός και τον οποίο είχαν προαναγγείλει οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης· από το κήρυγμά του θα εκπορευόταν μια νέα θρησκευτική, ηθική και κοινωνική θεώρηση, η οποία θα προκαλούσε βαθιά μεταμόρφωση του κόσμου. Κατά την εποχή της γέννησης του Ι.Χ., η Παλαιστίνη συγκλονιζόταν από βαθιά πολιτική και εθνική κρίση. Στο κλίμα της αναταραχής εξαιτίας της ρωμαϊκής κατάκτησης, αναταραχή που στους Εβραίους υποθαλπόταν από την αναμονή του Μεσσία, πολλοί τυχοδιώκτες έπαιρναν τον τίτλο του Μεσσία και απελευθερωτή του περιούσιου λαού. Η αποστολή του Ι.Χ., όμως, ήταν διαφορετική και άλλης αξίας. Είναι γνωστά τα θαυμαστά γεγονότα της γέννησής του· αυτά διαδραματίστηκαν σε ένα χωριό της Ιουδαίας, τη Βηθλεέμ, σε μικρή απόσταση από την Ιερουσαλήμ. Εκεί είχαν μεταβεί οι γονείς του Μεσσία –ο Ιωσήφ, τον οποίο η παράδοση αναφέρει ως ταπεινό ξυλουργό, και η Μαρία, μία ευσεβής γυναίκα, στην oποία ένας άγγελος είχε προαναγγείλει τη σύλληψη παιδιού από το Άγιο Πνεύμα– για vα απογραφούν σύμφωνα με διαταγή του ηγεμόνα της Συρίας Κυρηνίου. Σύμφωνα με τον Σκύθη μοναχό Διονύσιο τον Μικρό, ο οποίος τον 6o αι. μ.Χ. έκανε έναν υπολογισμό της χρονολογίας, η γέννηση του Ι.Χ. έγινε το έτος 754 από κτίσεως Ρώμης. Η χρονολογία αυτή όμως δεν φαίνεται να είναι σωστή και, μαζί με τη γενεαλογία του Ι.Χ. και τη διάρκεια του δημόσιου βίου του (τριάμισι χρόνια, σύμφωνα με το Ευαγγέλιο του Ιωάννη), αποτέλεσε ένα από τα προβλήματα που προκάλεσαν τις περισσότερες συζητήσεις σχετικά με τη βιογραφία του Μεσσία. Τα Ευαγγέλια αφηγούνται την αναγγελία της γέννησης του Σωτήρα στους ποιμένες και στους μάγους και τη συνάντηση των τελευταίων με τον Ηρώδη, τη σφαγή των νηπίων, το προειδοποιητικό όνειρο του Ιωσήφ (μετά το οποίο έφυγε με την οικογένειά του στην Αίγυπτο) και την επιστροφή στη Ναζαρέτ, όπου ο Μεσσίας έζησε σε αφάνεια μέχρι την ηλικία των τριάντα ετών· μόνη εξαίρεση σε αυτή την περίοδο αποτέλεσε το επεισόδιο (που διηγείται ο Λουκάς) της συζήτησης του δωδεκάχρονου τότε Ι.Χ. με τους διδασκάλους του ναού της Ιερουσαλήμ, όπου είχε αφιχθεί για το Πάσχα η οικογένειά του. Τον είχε προαναγγείλει ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, ο οποίος τον είχε αναγνωρίσει ως Μεσσία και τον είχε βαπτίσει στα νερά του Ιορδάνη. Μετά τη βάπτιση, ο Ι.Χ. αποσύρθηκε στην έρημο, όπου έμεινε σαράντα ημέρες νηστεύοντας· εκεί, ο Σατανάς προσπάθησε ανεπιτυχώς να τον βάλει σε πειρασμό. Από εκείνη τη στιγμή ξεκίνησε το κήρυγμά του, το οποίο βασιζόταν στη μετάδοση της καλής αγγελίας που έφερνε στους ανθρώπους, ύστερα από εντολή του ουράνιου Πατέρα: της έλευσης της βασιλείας του Θεού, που γρήγορα θα ερχόταν στη Γη. Οι ταπεινοί, οι φτωχοί, οι απόκληροι, οι καταπιεζόμενοι από την τυραννία και την κοινωνική αδικία θα έβρισκαν χαρά και παρηγοριά με την αποκατάσταση της δικαιοσύνης. Το βασίλειο αυτό της αιώνιας ειρήνης θα ανήκε στα παιδιά, στους καθαρούς στην καρδιά, σε εκείνους που, αγαπώντας τον Θεό, θα συγχωρούσαν αμοιβαία το κακό που τυχόν θα έκανε ο ένας στον άλλο και θα θεωρούσαν τους ανθρώπους αδελφούς. Ασκώντας πολεμική κατά της φαρισαϊκής τυπολατρίας και διακηρύττοντας ότι ο παλιός νόμος έπρεπε vα αντικατασταθεί από έναν νέο, ο οποίος θα βασιζόταν στην αγάπη του Θεού και του πλησίον, ο Ι.Χ. συνιστούσε στους ανθρώπους να μετανοήσουν και να περιμένουν το βραβείο της πίστης τους, πιστεύοντας στο θέλημα του παντοδύναμου Θεού. Στο έργο της διάδοσης αυτής της καλής αγγελίας, που αναπτύχθηκε με παραβολές και διατυπώθηκε στην επί του Όρους Ομιλία, ο Ι.Χ. είχε βοηθούς έναν μικρό πυρήνα μαθητών, τους κατοπινούς δώδεκα Αποστόλους, τους οποίους ο ίδιος είχε καλέσει και οι οποίοι έμελλε να συνεχίσουν το έργο Του με την ίδρυση των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων. Μαζί με αυτούς περιόδευσε στην Παλαιστίνη, κηρύσσοντας στα πλήθη και κάνοντας θαύματα: από τη μετατροπή του νερού σε κρασί στον γάμο της Κανά –το πρώτο Του θαύμα, κατά τον Ιωάννη– έως τον πολλαπλασιασμό των άρτων και των ιχθύων, από τη θεραπεία αναπήρων έως την απαλλαγή δαιμονισμένων από τα δαιμόνια και την ανάσταση νεκρών (Λάζαρος, ο γιος της χήρας στη Ναιν, η κόρη του Ιαείρου). Δεν άργησαν όμως να εξεγερθούν οι Φαρισαίοι, οι Σαδδουκαίοι και οι οπαδοί της εβραϊκής νομικής παράδοσης εξαιτίας της φήμης του Ι.Χ. και της νέας διδασκαλίας του. Κατηγόρησαν τον Μεσσία ότι έκρινε τον εαυτό του «υιόν Θεού» και απέβλεπε να καταλάβει τον θρόνο του Δαβίδ. Ένας από τους μαθητές του, ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, χρησιμοποιήθηκε από αυτούς ως όργανο προδοσίας αντί τριάντα αργυρίων (ασημένιων σίκλων). Μετά τη θριαμβευτική είσοδό Του στην Ιερουσαλήμ και τον εορτασμό του εβραϊκού Πάσχα με τον Μυστικό Δείπνο –κατά τον οποίο ο Ι.Χ. έδωσε τις τελευταίες εντολές και την υπέρτατη δωρεά της Ευχαριστίας, που αποτέλεσε την αναίμακτη θυσία και το κέντρο της χριστιανικής θρησκείας– ο Ι.Χ. παραδόθηκε από τον Ιούδα στα χέρια των ιερέων του ναού, οι οποίοι τον κατήγγειλαν στον Πόντιο Πιλάτο (Ρωμαίο επίτροπο του Καίσαρα) ως ταραχοποιό. Ο Πιλάτος, μολονότι ήταν βέβαιος για την αθωότητα του Ι.Χ., τον καταδίκασε σε σταυρικό θάνατο για πολιτικούς λόγους· επρόκειτο για ατιμωτική ποινή, που επιβαλλόταν στους δούλους, στους ληστές και στους επαναστάτες. Κατά την ευαγγελική αφήγηση, ο Ι.Χ. αναστήθηκε την τρίτη ημέρα και παρέμεινε στη Γη σαράντα ημέρες. Ύστερα αναλήφθηκε στους ουρανούς, όπου κάθισε «εκ δεξιών του Πατρός». Εμφανίστηκε πολλές φορές μετά τον θάνατό Του στους μαθητές Του, συνιστώντας τους να εκπληρώσουν την εντολή που τους εμπιστεύθηκε και αναγγέλλοντάς τους την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος. Με τη διάδοση και την οργάνωση της νέας χριστιανικής θρησκείας, η μορφή του αποτέλεσε αντικείμενο θεολογικών μελετών, οι οποίες συνεχίστηκαν επί αιώνες. Ως γιος του Θεού έχει δύο φύσεις, την ανθρώπινη και τη θεία· για τον λόγο αυτό χαρακτηρίζεται θεάνθρωπος, ενανθρωπήσας και εμφανισθείς στη Γη. Γύρω, όμως, από τη διττή φύση του δημιουργήθηκαν οξύτατες συζητήσεις και διαφωνίες και διατυπώθηκαν ποικίλες απόψεις, τις οποίες αργότερα η Εκκλησία χαρακτήρισε αιρετικές και τις καταδίκασε. Ανάμεσα στις παλαιότερες ξεχωρίζουν ο γνωστικισμός (ο οποίος υποστήριζε ότι η μορφή του δεν ήταν παρά ένας από τους Αιώνες, που εμφανίστηκε στη Γη ύστερα από μακροχρόνια και περίπλοκη διαδικασία θείων εκπορεύσεων που προήλθαν από το Υπέρτατο Ον) και ο δοκητισμός, ο οποίος απέρριπτε την ύπαρξη σωματικής ουσίας του Ι.Χ. και περιόριζε την παρουσία του μεταξύ των ανθρώπων σε μια καθαρά φασματική εμφάνιση. Ακόμα και μετά τις αποφάσεις της Οικουμενικής Συνόδου της Νικαίας, με τις οποίες καθορίστηκε η έννοια της ύπαρξης μίας και της αυτής ουσίας στον Πατέρα και στον Υιό, δεν έπαψαν οι διαφωνίες σχετικά με τη μορφή του Ι.Χ. Οι αδοπτιανοί ή υιοθετιστές, για παράδειγμα, δεν παραδέχονταν καμία άμεση σχέση με τον Πατέρα και υποστήριζαν ότι ήταν μόνο ένας άγιος και άξιος σεβασμού άνθρωπος, «υιοθετηθείς» για τις έξοχες αρετές του. Οι ευτυχιανοί, εξάλλου, και οι μονοφυσίτες δεν παραδέχονταν αυτή τη διπλή φύση. Αντίθετα, θεωρούσαν ότι στον Ι.Χ. υπήρχε μόνο μία, αποτέλεσμα μιας τέλειας συγχώνευσης μεταξύ της θείας και της ανθρώπινης. Η αντίληψη αυτή ήταν αντίθετη με την αντίληψη των νεστοριανών, οι οποίοι τόνιζαν τη συγκεκριμένη πραγματικότητα και των δύο φύσεων, καθεμία από τις οποίες ήταν τελείως ξεχωριστή από την άλλη. Ακόμη και αν μπορούσε να γίνει λόγος για ενότητα των δύο φύσεων, η ενότητα αυτή ήταν μόνο ηθική. Όλες αυτές οι ετεροδιδασκαλίες, παρά την πρώιμη καταδίκη τους από την Εκκλησία, άργησαν να εξαλειφθούν. Φανερώνουν όμως το μέγεθος της έκτασης που είχαν λάβει –και όχι μόνο κατά τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού– οι θεολογικές μελέτες γύρω από τη μορφή του Ι.Χ. και πώς γύρω από αυτή συγκεντρώνονταν συνεχώς οι αναζητήσεις εκείνων που ήθελαν να διεισδύσουν πιο βαθιά στο μυστήριο του Υιού του Θεού που κατήλθε στη Γη. Η σταύρωση, ατιμωτικός τρόπος θανάτωσης, έγινε, με τη θυσία του Ιησού Χριστού, σύμβολο λύτρωσης για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Στη φωτογραφία, εικόνα της σταύρωσης του 14ου αι. (Συλλογή Μονής Φανερωμένης, Λευκωσία). Η ανάσταση αποτελεί τη θετική απόδειξη της θεότητας του Ιησού Χριστού και το θεμέλιο του έργου του. Στη φωτογραφία, η «Ανάσταση του Χριστού» του Ιταλού ζωγράφου Βετσέλιο Τιτσιάνο (Εθνική Πινακοθήκη, Ουρμπίνο, Ιταλία). «Ο Ιησούς και η γυναίκα από τη Σαμάρεια», έργο του Γκιστάβ Ντορέ, εμπνευσμένο από σχετική αναφορά στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη. Η «Γέννηση», τμήμα πολύπτυχου του Τζοβάνι Μπαρόντσο. Η «Βάπτιση», έργο των Γιάκοπο και Λορέντσο Σαμπινέλι. Η «Ανάσταση του Λαζάρου» του Ιταλού ζωγράφου Τζιότο ντι Μποντόνε. Ο «Μυστικός Δείπνος» του Γιούστι από τη Γάνδη. «Ο Παύλος Γ’ εγκρίνει την Εταιρεία του Ιησού», πίνακας άγνωστου καλλιτέχνη (17ος αι.).